Tiroid Hastalıkları ve Tedavisi

Eski Yunanlılar döneminde kalkan anlamına gelen ve en büyük kıkırdak olan Gırtlak, bilindiği üzere tiroid kelimesi ile adlandırılmaktadır. Gırtlağın hemen altında yer alan ve salgı bezine olan komşuluğu sebebiyle bu isim verilmiştir. Tiroid bezi aslında ortada birleşen sağ ve sol kısımlardan meydana gelmektedir. Bu bezin önünde ise kas grupları ve boyun cildi bulunmaktadır. Tiroid bezi, diğer dokulardan fazla damara sahiptir.

Tiroid Hastalıkları ve Guatr Sorunu

Tiroid bezi; boynun ön kısmında adem elması denilen gırtlağa ait çıkıntının altında , nefes borusunun üzerine ata biner gibi yerleşmiş, şekil olarak kelebeği andıran görünümü olan bir iç salgı bezidir. Salgıladığı tiroid hormonu ile vücudun metabolizmasını yani çalışma hızını belirler . Boyun ön kısmında bulunan tiroid bezinin iltihap yada kanser dışı bir sebeple büyümesi ve dıştan görünür hale gelmesine "Guatr" denir.

Guatr aslında tek bir hastalık değil belirti ve tedavileri farklılıklar gösteren hastalıklar topluluğudur. Toplumda guatr denildiğinde genelde tiroid bezinin büyümesi anlaşılsa da daha öncede belirtildiği gibi tiroid bezinin büyümediği fakat hormon bozukluğuna sebep olan değişikliklerin tümü guatr olarak algılanmaktadır. Bu nedenle tek başına guatr kelimesi kişide bulunan tiroid bezi ile ilgili hastalığın ne olduğunu açıklamaya yetmez. Yani tiroid bezinin guatr dışında da bezde büyüme olmadan kişide tiroid hormon düzeylerinde bozukluk olmasına bağlı hastalıkları ve bozuklukları vardır.

Bunları Basitçe 4 Grupta İnceliyebiliriz:

1. Tiroid bezinin az hormon salgıladığı durum yani hipotiroidi
2. Tiroid bezinin büyümeden aşırı çalışarak fazla hormon yapması yani hipertiroidi
3. Hormon dengesizliği olmadan (ötiroid durumda) tiroid bezinin nodüllü veya nodülsüz olarak büyümesi ( Basit guatr)
4. Tiroidin hem fazla hormon salgılayıp (hipertiroidi) hem de nodüllü veya nodülsüz olarak büyüdüğü guatr şekli ( Zehirli guatr )

Diğer yandan son iki grup kendi içinde nodülsüz ( diffüz),tek nodüllü,veya çok nodüllü (multinodüler) olarak alt gruplara ayrılır.

[quick-content]

Belirtileri Nelerdir?

Oluşan tiroid bozukluğuna göre hastada oluşabilecek belirtiler değişkendir.

Birinci grup yani hipotiroidisi olan hastalarda tiroid hormonun az salgılanmasına bağlı olarak vücudun hızı yavaşlar,hareket ve duyguları ağırlaşır,hasta miskinleşir ,ellerde kuruma,saçlarda kuruma ve dökülme, ileri şekillerinde yüzde ve ellerde şişlikler (ödem) oluşur,adet düzensizlikleri görülebilir . Hormon az salgılanmasının Türkiyede ki en sık nedeni iyot eksikliğidir. Eğer guatr; iyot alımı azlığına bağlı ise iyot alımının sağlanması ile guatr engellenebilir veya düzeltilebilir. Diğer hipotiroidi nedenleri guatr yapıcı bazı yiyeceklerin ( kara lahana ) tüketilmesi, tiroid bezinde iltihaplanma olabilir.

İkinci grupta; hipertiroidisi olan yani zehirli guatr olarak adlandırılan hastalığı olan hastalarda vücutta fazla tiroid hormonu bulunması nedeni ile vücut çalışma hızı artmıştır. Bu hastalarda aşırı terleme, çarpıntı, ellerde titreme , aşırı sinirlilik hali, iştahın yerinde olmasına rağmen kilo alamama veya kilo kaybı ve adet düzensizlikleri görülebilir.

Üçüncü grupta; hormon dengesizliğinin olmadığı hastalarda belirgin bir belirti olmayabilir .Tiroid bezinde sadece büyüme veya nodül oluşumuna bağlı (yutkunmada zorluk ve nefes darlığı gibi ) bası belirtileri meydana gelebilir.

Dördüncü gurup; ikinci ve üçüncü grubun karışımı olarak karşımıza çıkar ve belirti verir.

İç-Dış Guatr Ne Demektir?

Tıbbi anlamda böyle bir sınıflandırma olmamakla birlikte hastaların hastalığını daha kolay anlaması açısından iç guatr ve dış guatrterimleri doktorlar tarafından hastalığın açıklanması sırasında sıkça kullanılmaktadır. İç guatr genelde dıştan büyümenin fark edilmediği fakat tiroit bezinin fazla hormon ürettiği (hipertiroidi) durumlarında kullanılır. Ancak çok doğru bir tanımlama değildir. Dıştan gözle görülebilir şekilde tiroid bezinin büyüdüğü durumda da dış guatr terimi kullanılır ki gerçek guatr budur.

Tiroid Bozukluğu Olduğu Şüphelenilen Hastada Neler Yapılmalıdır?

Guatr olduğu şüphelenilen hastada öncelikle hormon düzeyleri kontrol edilmeli, gereği halinde tiroid bezinin yapısını görmek ve nodül olup olmadığını tesbit etmek amacıyla tiroid ultrasonu yapılmalıdır. Bu iki testin sonucunda bazı haller de hastaya tiroid sintigrafisi ve iğne biyopsisi gibi diğer testlerin uygulanması da gerekebilir.

Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tiroit bozukluğu ve Guatr'ı olanlar da tedavi; hormon miktarlarına ve hastada nodül olup olmamasına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Basit olarak açıklamak gerekirse hormon yetersizliği olan durumlarda bu hormon ilaç şeklinde dışardan verilir.Nodül verlığında nodüle yönelik gerekli testler ,gerekirse biyopsi ve ameliyat uygulanır.

Hormon fazlalığı olan hastalara ise hormon yapımını engelleyen ilaçlar verilir. Hormon seviyeleri normale geldikten sonra hastada nodül olup olmamasına bağlı olarak ameliyat veya radyoaktif iyot (Atom tedavisi) uygulanabilir . Hormon dengesizliği olmayan fakat tiroid bezinde büyümenin olduğu veya birden fazla nodüllerin olduğu durumlarda ise ameliyat gerekebilir.

Her Tiroit Hastası Ameliyat Edilir mi?

Hayır, her "Tiroit Hastalığı" hastalığı ameliyat gerektirmez.Tiroid bezinin tamamen büyüdüğü ya da içinde nodüllerin olduğu durumlarda da ilaç tedavisi pek etkili olmayabilir, böyle durumlarda ameliyat bir tedavi seçeneğidir. Bir guatr hastasını ameliyat etmek için dört sebep vardır:

1. Büyümüş guatrın ya da nodüllerin yemek borusunu ve soluk borusunu sıkıştırmalarından kaynaklanan şikayetlerin olması
2. Hastanın boynunda büyümüş guatrın oluşturduğu görüntü bozukluğu (estetik kusur)
3. İlaç tedavisine rağmen kontrol altına alınamayan fazla hormon üreten tiroid bezleri (Bunlarda radioaktif iyot-atom tedavisi de bir seçenektir,yaşlılarda,doğurganlık çağını geçirmiş kadınlarda ve erkeklerde,genel anestezi alması sakıncalı olan ek hastalığı olan hastalarda uygulanabilir.)
4. Tiroit bezinde kanser tespit edilmesi veya kanser şüphesi olması (İğne biopsisi sonucu)

Guatr İle Birlikte Kanser Olur mu?

Guatr, tiroid bezinin kanser harici büyümeleridir diye tarif etmiştik. Ama bu büyümelerin kanser olup olmadığı ancak bazı incelemelerden hatta ameliyattan sonra belli olur. Dolayısıyla bütün guatrlı hastalar düşünüldüğünde oranında kanser gelişme ihtimali vardır.

Ameliyattan Başka Tedavi Yöntemleri Var mı?

Her guatr ameliyat ile tedavi edilmez. Yukarıda saydığımız hastalıkların bazı tiplerinde ilaç tedavisi, bazısında radyoaktif iyot tedavisi (radyasyon ile tiroid bezinin tahrip edilmesi) uygulanır, bazıları da ameliyat edilir.

Guatr Ameliyatında Ne Yapılıyor?

iroid'in hastalıkları çeşitli olduğu gibi ameliyatları da çeşitlidir. Tiroid bezinin iki parçalı olduğunu belirtmiştik. Ameliyatta bu parçalardan ikisi de tamamen çıkarılabilir; bir taraf tamamen,diğer tarafında sadece bir kısmı çıkarılır veya her iki taraftan bir miktar doku çıkarılabilir. Ne kadar tiroid bezi çıkarılacağı, yani bu ameliyat seçeneklerinden hangisinin uygulanacağı hastalığın çeşidine göre planlanır.

Ameliyatta Ne Gibi Riskler Var?

Guatr ameliyatları günümüzde oldukça güvenle yapılan ameliyatlardır. Her ameliyatta olduğu gibi guatr ameliyatında da istenmeyen durumlar olabilir. Bunların en başında da ses tellerinin zarar görmesi riski vardır. Ancak bu durum %3-5 (yüz guatr ameliyatından 3 ile 5 inde) oranında görülür. Ameliyat sahasında kanama ve paratiroid bezlerinin zarar görmesi (vücut kalsiyum dengesini ayarlayan bezlerin hasarı) ve buna bağlı ellerde ve yüzde kasılmalar diğer risklerdir.

Ameliyat veya İlaç Tedavisi Sonrası Guatr Tekrar Eder mi?

Evet edebilir. Hormon eksikliği ilaçlarla giderildikten sonra hastalık tekrar edebilir. Bazen hormon düzensizlikleri özellikle fazla üretildiği durumlar (hipertiroidiler) ilaçlarla geriledikten sonra tekrarlayabilir. Bu durumda hasta tekrar değerlendirmeye ve tedaviye alınır.Ameliyat edildikten sonra da guatr tekrar edebilir. Özellikle çok sayıda nodülü olan guatr hastalığında geride doku bırakıldığın da, bırakılan tiroid dokusunda nodül kalmışsa zamanla bu nodüller büyüyüp guatrın tekrar etmesine yol açabilir. Bu sebeble ilk başta ameliyatı, hastalığa uygun planlamak önemlidir.

Ameliyat Olan Hastaların Kontrolleri Var mı?

Hastalığının çeşidine göre ameliyat sonrası hiç ilaç kullanmadan ömür boyu yaşayabileceği gibi, hasta tiroid bezinin iki taraflı tamamının alındığı durumlarda ömür boyu ilaç kullanmak zorunda kalabilir. Ancak bu abartılacak bir durum değildir, zira ilaç günde bir kere sabahları aç karına alındığı için uygulaması oldukça kolaydır.Tekrar bir ameliyat olmaktansa böyle bir tedaviyi uygulamak daha kolaydır. Bütün bunlara rağmen her türlü tiroit hastası hastalıklarına göre belirlenmek üzere belirli aralıklarla kontrol edilmelidirler .